Την εισήγαγε ως ψυχοθεραπευτική προσέγγιση στα τέλη της δεκαετίας του 1950, ο Αμερικανός Ψυχίατρος Aaron Beck (Beck 1963,1964, 1967, 1976), και η οποία κατέστη μία από τις σημαντικότερες μορφές ψυχοθεραπείας στον Δυτικό κόσμο.
Στους πρωτοπόρους θεωρητικούς της γνωσιακής θεραπείας συγκαταλέγονται οι Ellis(1962), Mahoney (1974), Beck (1976), Meichenbaum (1977).
Βασική αρχή της ΓΣΘ (Γνωστικής Συμπεριφορικής Θεραπείας) είναι ότι ο τρόπος με τον οποίο ερμηνεύουμε τα γεγονότα, οι σκέψεις δηλαδή που κάνουμε για αυτά, επηρεάζουν πολύ τον τρόπο που αισθανόμαστε (ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ) και έχει ως αποτέλεσμα να αντιδράμε με ένα συγκεκριμένο τρόπο. (ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ)
Με άλλα λόγια οι σκέψεις που κάνουμε, επηρεάζουν τη συναισθηματική μας κατάσταση και μας οδηγούν σε συγκεκριμένες συμπεριφορές.
Έτσι, ο στόχος της γνωστικής συμπεριφορικής θεραπείας είναι διπλός. Αφενός σε γνωστικό επίπεδο στοχεύει στο να αντικαταστήσει τις δυσλειτουργικές σκέψεις με άλλες εναλλακτικές, περισσότερο ρεαλιστικές και βοηθητικές, αφετέρου, σε συμπεριφορικό επίπεδο, ενθαρρύνει το θεραπευόμενο να μάθει να χρησιμοποιεί νέους τρόπους συμπεριφοράς και αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον του.
Οι αρχές που διέπουν την γνωστική θεραπεία είναι:
- Βασίζεται στο γνωσιακό μοντέλο για τις συναισθηματικές διαταραχές.
- Είναι σύντομη και χρονικά περιορισμένη.
- Είναι δομημένη και κατευθυνόμενη.
- Επικεντρώνεται στο πρόβλημα και σε συγκεκριμένους στόχους.
- Η θεραπευτική σχέση που θα χτιστεί ανάμεσα στον θεραπευτή και θεραπευόμενο θα παίξει σημαντικό ρόλο για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας.
- Βασίζεται στο συνεργατικό εμπειρισμό δηλαδή τη συνεργασία των 2 μερών (θεραπευτή και θεραπευομένου) με στόχο την κατανόηση και τροποποίηση των δυσλειτουργικών αντιλήψεων και συναισθημάτων του πελάτη. Ο εμπειρισμός αφορά τη διαδικασία συλλογής δεδομένων, προκειμένου να αξιολογηθούν τρέχουσες και εναλλακτικές αντιλήψεις.
- Δίνει έμφαση στο τώρα.
- Χρησιμοποιεί τη Σωκρατική μέθοδο, δηλαδή χρησιμοποιεί τις ερωτήσεις με στόχο να καταστήσει τον θεραπευόμενο ενήμερο για τις γνωστικές διαστρεβλώσεις που κάνει, με στόχο να τις αντικαταστήσει με πιο λειτουργικές.
- Διδάσκει τους θεραπευόμενους να αναγνωρίζουν, να αξιολογούν και να απαντούν στις δυσλειτουργικές σκέψεις και πεποιθήσεις τους.
- Ο θεραπευόμενος με την ανάθεση εργασιών για το σπίτι μαθαίνει να εξασκείται στα όσα διδάσκεται στις θεραπευτικές συνεδρίες.